Các cuộc khủng hoảng lạm phát đình trệ là khá hiếm gặp trong lịch sử và do đó các nhà kinh tế học cũng có ít dữ liệu hơn để nghiên cứu về cơ chế xảy ra cũng như cách thức giải quyết vấn đề này. Có thể nói những hiểu biết hiện tại về lạm phát đình trệ đang bị hạn chế về cả lý thuyết lẫn thực tiễn.

Thế hệ các lãnh đạo ngân hàng, nhà đầu tư và nhà kinh tế học mới chỉ tham gia vào thị trường trong vòng 1 thập kỷ qua sẽ chưa từng trải qua một môi trường tài chính mà không có sự can thiệp trực tiếp của chính sách tiền tệ. Họ không thể hiểu được một thế giới mà ở đó Fed không còn hỗ trợ cho thị trường chứng khoán, trái phiếu và các yếu tố khác của thị trường tài chính, và dĩ nhiên họ sẽ không tưởng tượng được hậu quả nào đang chờ đón phía trước.

Alison Harding-Jones, phó chủ tịch bộ phận doanh nghiệp và đầu tư của Citigroup kiêm trưởng bộ phận M&A tại EMEA, gần đây đã nhận định rằng phần lớn các nhân viên ngân hàng cấp dưới chưa bao giờ làm việc trong một thế giới đầu tư thế giới đầu tư thiếu vắng tiền rẻ và có thể sẽ sắp trải qua một cú sốc ngoài sức tưởng tượng của họ.

Việc các NHTW liên tục hỗ trợ thị trường trong thời gian dài đã khiến cho nhiều nhà kinh tế lầm tưởng rằng "bữa tiệc tiền rẻ" sẽ không bao giờ kết thúc. "Fed sẽ luôn luôn can thiệp để hỗ trợ thị trường và không gì có thể thay đổi điều này", đây chính là giả thiết của nhiều nhà kinh tế học trong thời gian qua. Tuy nhiên, mọi thứ đều có thể thay đổi và suy nghĩ rằng Fed sẽ luôn can thiệp để hỗ trợ cho thị trường tài chính là quá ngây thơ. Động thái của Fed trong vòng 1 năm qua đã phần nào phá vỡ niềm tin này khi lãi suất đã liên tiếp tăng lên chóng mặt.

Một vòng lặp giữa giọng điệu của Fed và kỳ vọng của thị trường đã diễn ra: Fed nói rằng việc tăng lãi suất sẽ tiếp diễn, thị trường hoảng loạn, và ngược lại, khi Fed phát đi tín hiệu giảm tốc độ tăng lãi suất, thị trường lại trở nên hưng phấn. Đây chính là câu chuyện dẫn dắt diễn biến thị trường kể từ đầu năm đến nay.

Câu hỏi quan trọng hơn cần được đặt ra ở đây đó là: Tại sao những gì Fed nói về việc tăng lãi suất lại quan trọng đến vậy? Tại sao toàn bộ hệ thống tài chính lại phụ thuộc vào sự thay đổi trong ý chí của cơ quan này? Nền kinh tế Mỹ đã quá phụ thuộc vào chính sách "tiền rẻ" của Fed và giờ đây rất khó có thể dứt ra. Những bất ổn của nền kinh tế dần hiện ra một cách rõ ràng hơn khi những kích thích tiền tệ được thu hồi.

Vấn đề lạm phát đình trệ đã thực sự hiển hiện rõ và giờ đây NHTW không còn thấy lợi ích của việc tiếp tục nới lỏng chính sách tiền tệ. Những hậu quả do lạm phát đình trệ gây ra là rất phức tạp và đa dạng. Một số chỉ số kinh tế sẽ suy giảm đáng kể trong khi một số khác có thể cho thấy tín hiệu tích cực. Ví dụ như việc số lượng việc làm tại Mỹ vẫn tiếp tục tăng cao hơn kỳ vọng trong khi các chỉ số khác như sản xuất, doanh số bất động sản, GDP, số lượng người vô gia cư...lại đang cho thấy một bức tranh trái ngược hoàn toàn. Một trong những nguyên nhân của sự trái ngược trên đến từ lượng tiền khoảng 8 nghìn tỷ USD được bơm vào nền kinh tế Mỹ trong 2 năm vừa qua.

Các NHTW giờ đây đã chuyển mục tiêu từ kích thích lạm phát sang hạ nhiệt lạm phát, và điều này đồng nghĩa với việc kết thúc kỷ nguyên bơm tiền không giới hạn kể từ cuộc khủng hoảng 2008 đến nay.

Điều này có nghĩa là Fed sẽ tiếp tục tăng lãi suất cho đến khi nền kinh tế “hạ cánh cứng”; sẽ không có một kịch bản "hạ cánh mềm" và Jerome Powell là người nhận thức điều này rõ nhất. Ông đã từng nhắc tới điều này 1 thập kỷ trước, tại cuộc họp của Fed vào tháng 10/2012, khi cho rằng nền kinh tế sẽ không thể vận hành nếu thiếu đi các biện pháp kích thích bởi chúng đã ăn sâu vào hệ thống tài chính Mỹ. Vấn đề này đã ngày một trở nên phức tạp từ thời điểm đó tới nay.

Trong khi đó, một vấn đề quan trọng mà Fed và nhiều nhà kinh tế vẫn chưa nhắc tới đó là giá của hầu hết các nhu yếu phẩm vẫn có thể duy trì mức cao bất chấp lãi suất tăng cao ra sao. Mặc dù giá tiền thuê nhà, lương thực, năng lượng đã giảm tuy nhiên mặt bằng hiện tại vẫn ở mức cao so với 1 người tiêu dùng thông thường, và tình hình này sẽ chưa thể kết thúc sớm trong ngắn hạn.

Lạm phát đình trệ một khi xảy ra thường kéo dài một cách dai dẳng. Một khi tăng trưởng việc làm chững lại (có thể vào Quý 2/2023), các chi phí sẽ bắt đầu bóp nghẹt tiết kiệm của người dân Mỹ. Nếu như mục tiêu thật sự của Fed là giảm tốc độ quay vòng tiền tệ để kéo lạm phát đi xuống, câu hỏi sẽ là cần bao lâu để hoàn thành quá trình này? 2 năm hay 5 năm? Lãi suất sẽ phải tăng tới mức bao nhiêu? 5, 10% hay thậm chí cao hơn? Những tổn thất có thể gây ra đối với tầng lớp trung lưu và người nghèo tại Mỹ trong quá trình này?

Những người hy vọng vào một sự xoay trục chính sách nhanh chóng của Fed sẽ cần chấp nhận một sự thật đó là quá trình thắt chặt tiền tệ sẽ chỉ có thể được hoàn thành khi thị trường lao động thực sự suy yếu và khiến tâm lý của người dân Mỹ trở nên chán nản.