Một loạt thỏa thuận quan trọng dự kiến sẽ được Thủ tướng Anh Keir Starmer và Chủ tịch Ủy ban châu Âu Ursula von der Leyen công bố tại hội nghị thượng đỉnh ngày 19/5 tới, trong đó bao gồm một hiệp ước quốc phòng toàn diện, thỏa thuận tạm thời về quyền đánh bắt cá và một lộ trình mở rộng đàm phán kinh tế sâu rộng hơn giữa hai bên.

Theo các quan chức từ cả London và Brussels, hai nhà lãnh đạo sẽ có cuộc gặp bên lề hội nghị thượng đỉnh an ninh năng lượng tại London vào ngày 25/4 – một động thái được xem là tín hiệu cho sự "tái gắn kết chiến lược" giữa EU và Anh, vốn từng là hai trụ cột hợp tác an ninh – kinh tế hàng đầu tại châu Âu. Mối quan hệ cá nhân thân thiết giữa Starmer và Von der Leyen, theo tiết lộ từ giới ngoại giao, đang đóng vai trò chất xúc tác quan trọng để tái thiết lòng tin sau nhiều năm giằng co hậu Brexit.

Trọng tâm đầu tiên là một hiệp ước quốc phòng song phương – một bước tiến mang tính biểu tượng trong bối cảnh EU đang dồn lực củng cố khả năng răn đe trước mối đe dọa quân sự từ Nga. Nếu được ký kết, thỏa thuận này không chỉ nâng cấp vai trò của Anh trong cấu trúc an ninh châu Âu, mà còn mở đường cho các doanh nghiệp quốc phòng Anh tiếp cận gói hỗ trợ tài chính lên tới 150 tỷ euro từ sáng kiến Security Action For Europe (SAFE) – một cơ chế mới cho phép EU phát hành trái phiếu chung để tài trợ cho hoạt động mua sắm quốc phòng.

SAFE được thiết kế nhằm vượt qua các rào cản tài khóa hiện hành của EU, cho phép các thành viên huy động vốn hiệu quả hơn để mua vũ khí từ các nhà sản xuất trong EU hoặc các quốc gia có ký kết hiệp ước quốc phòng với khối. Trong danh sách hiện tại, ngoài các thành viên như Na Uy, Hàn Quốc, Nhật Bản và Albania, Anh – với vị thế đặc biệt trong ngành công nghiệp quốc phòng và vai trò lịch sử tại NATO – được kỳ vọng sẽ là đối tác then chốt. Một nhà ngoại giao cấp cao của EU nhấn mạnh: “Chính sách quốc phòng châu Âu không thể hình dung nếu thiếu Anh.”

Song hành với hợp tác an ninh, hai bên cũng đạt bước tiến quan trọng trong một chủ đề vốn nhiều lần gây bế tắc: quyền đánh bắt cá. Theo nguồn tin, EU và Anh đang tiến tới đồng thuận về việc gia hạn hạn ngạch đánh bắt hiện tại tại vùng biển Anh thêm ít nhất hai năm, nhằm tạo sự chắc chắn cho ngư dân EU – đặc biệt là Pháp và các quốc gia ven biển khác – trong giai đoạn chuyển tiếp sau khi thỏa thuận đánh bắt hậu Brexit hết hiệu lực vào năm 2026.

Đổi lại, phía Anh kỳ vọng đạt được các nhượng bộ lớn hơn trong các lĩnh vực kinh tế. Hội nghị ngày 19/5 dự kiến công bố một "tuyên bố chung định hướng tương lai", bao gồm kế hoạch mở rộng hợp tác trong năng lượng, đặc biệt là thương mại điện và đầu tư vào hạ tầng kết nối điện xuyên biên giới. Ngoài ra, lộ trình đàm phán cũng sẽ bao gồm việc tái liên kết hệ thống giao dịch khí thải (ETS) giữa hai bên – một trong những công cụ định giá carbon then chốt tại châu Âu.

Một khía cạnh quan trọng trong các cuộc đàm phán gần đây giữa Anh và EU là việc khôi phục chương trình trao đổi sinh viên, vốn tạo điều kiện cho người trẻ hai bên được tự do học tập và làm việc tại lãnh thổ của nhau. Chương trình này giúp sinh viên, người trẻ có cơ hội học tập, nghiên cứu và làm việc ngắn hạn tại nước bạn mà không cần thủ tục phức tạp về visa hoặc giấy phép lao động. Sau Brexit, hoạt động này đã bị gián đoạn, gây ra làn sóng phản đối mạnh mẽ từ giới nghệ thuật, sinh viên và các doanh nghiệp khởi nghiệp - những đối tượng hưởng lợi lớn từ sự lưu thông nhân lực sáng tạo không bị cản trở biên giới. Song song với đó, hai bên đang xúc tiến "thỏa thuận thú y" nhằm đơn giản hóa hoặc xóa bỏ các thủ tục kiểm soát biên giới đối với hàng hóa động thực vật - bước đi được kỳ vọng sẽ giải tỏa các nút thắt trong luồng thương mại nông sản hiện đang bị các rào cản kỹ thuật làm chậm trễ.

Tuy nhiên, con đường đàm phán vẫn còn nhiều trở ngại pháp lý phức tạp. Đặc biệt, nguyên tắc "liên kết năng động" (dynamic alignment) do EU đề xuất đang là tâm điểm tranh cãi, theo đó Anh sẽ phải tự động áp dụng các quy chuẩn của EU trong những lĩnh vực liên quan và thừa nhận Tòa án Công lý châu Âu như cơ quan phán quyết tối cao khi có tranh chấp về luật EU. Mặc dù London đã bày tỏ sự đồng thuận về mặt nguyên tắc, nhưng cơ chế thực thi cụ thể - đặc biệt là việc tích hợp luật châu Âu vào hệ thống pháp luật quốc gia - vẫn chưa đạt được sự nhất trí.

Một quan chức Anh đã thẳng thắn chỉ ra: "Vấn đề hiện nay không chỉ dừng lại ở việc đồng ý về nguyên tắc, mà còn là làm thế nào để triển khai trên thực tế, ai sẽ giám sát và giải quyết tranh chấp nếu có." Trong khi đó, một số thành viên EU, đặc biệt là Pháp, đang gây sức ép đòi kéo dài thỏa thuận quyền đánh bắt cá lên ít nhất 5 năm, thay vì chỉ 2 năm như dự thảo hiện tại đề xuất.

Mặc dù tình hình vẫn đang có nhiều biến động, nhưng không khí đàm phán đã trở nên tích cực hơn rõ rệt. Có cơ sở để kỳ vọng hai bên có thể đạt được điểm đồng thuận vào ngày 19/5," một nguồn tin từ văn phòng Thủ tướng cho biết. "Cả hai phía đều thể hiện quyết tâm cao." Trong khi đó, một quan chức cấp cao khác của Anh đánh giá cơ hội đạt được thỏa thuận là "75/25

Nếu thành công, đây sẽ là lần đầu tiên kể từ khi rời EU, Vương quốc Anh có một bước đi chiến lược rõ ràng để tái kết nối với Brussels – không chỉ trong lĩnh vực an ninh, mà cả năng lượng, thương mại, môi trường và nhân lực. Trong bối cảnh toàn cầu đang tái định hình trật tự kinh tế - an ninh, việc thiết lập một cấu trúc hợp tác bền vững giữa Anh và EU sẽ không chỉ mang lại lợi ích cho cả hai phía, mà còn giúp châu Âu củng cố vị thế trước các biến động địa chính trị ngày một phức tạp hơn.