Như ta đã biết, Sri Lanka đang hứng chịu "khủng hoảng kép" kinh tế-chính trị từ tháng 4/2022. Các cuộc biểu tình diễn ra trên toàn quốc, buộc Tổng thống phải từ chức.

Vào ngày 19/5, Sri Lanka tuyên bố vỡ nợ với khoản nợ lên tới 51 tỷ USD. Lạm phát đang ở mức gần 40%, do nước này không có khả năng thanh toán các nhiên liệu, thực phẩm và thuốc men nhập khẩu. Dự trữ ngoại hối ước tính còn khoảng 50 triệu USD, giảm 99% so với mức 7.6 tỷ USD vào năm 2019.

Dự trữ ngoại hối là gì?

Dự trữ ngoại hối, hay còn gọi là dự trữ ngoại tệ, là lượng tiền mặt và các tài sản khác như vàng các ngân hang trung ương và tổ chức tài chính như Quỹ Tiền tệ Quốc tế (IMF) nắm giữ. Theo City Index, có 7 lý do để một ngân hàng trung ương phải có dự trữ ngoại hối:

1. Giữ giá trị đồng nội tệ ở mức tỷ giá cố định. Ví dụ như Trung Quốc neo giá trị của đồng nhân dân tệ với đô la Mỹ. Bằng cách tích trữ USD, Trung Quốc làm tăng giá đồng đô so với nhân dân tệ, khiến hàng xóa xuất khẩu của Trung Quốc rẻ hơn so với hàng hóa của Mỹ sản xuất, với mục tiêu đẩy mạnh doanh thu xuất khẩu.
2. Giữ đồng tiền trong nước thấp hơn đô la. Ví dụ như Nhật Bản với hệ thống tỷ giá hối đoái thả nổi, họ sẽ mua trái phiếu kho bạc Mỹ để giữ đồng yên thấp hơn đồng đô. Các mặt hàng xuất khẩu khi đó sẽ rẻ hơn tương đối.
3. Duy trình thanh khoản trong khủng hoảng kinh tế. Ngân hàng trung ương có thể đổi ngoại tệ dự trữ lấy nội tệ của mình để đảm bảo các doanh nghiệp có thể xuất khẩu với mức giá cạnh tranh.
4. Đáp ứng các nghĩa vụ tài chính quốc tế như thanh toán nợ, nhập khẩu và hấp thụ vốn luân chuyển đột ngột.
5. Tài trợ cho các dự án trong nước, nâng cấp cơ sở hạ tầng hoặc cấp vốn cho các chương trình phát triển công nghiệp.
6. Giúp trấn an các nhà đầu tư nước ngoài. Chiến tranh hoặc bất ổn nội bộ có thể khiến các nhà đầu tư lo sợ và rút vốn. Việc duy trì dự trữ ngoại hối giúp tạo niềm tin và xoa dịu nỗi sợ hãi của các nhà đầu tư.
7. Đa dạng hóa danh mục đầu tư. Với việc nắm giữa các loại tiền tệ và tài sản khác nhau, không bỏ trứng vào cùng một giỏ, ngân hàng trung ương có thể giảm thiểu rủi ro của mình.

Tại sao USD là kênh trú ẩn an toàn trong các cuộc khủng hoảng?

Trong những giai đoạn kinh tế thế giới biến động mạnh, các nhà đầu tư và giao dịch tiền tệ thường tìm cách đổi đồng tiền đang có sang các đồng tiền trú ấn để giảm thiểu rủi ro như yên Nhật, franc Thụy Sĩ, và đặc biệt là đô la Mỹ.

Đồng đô la vô cùng hấp dẫn, là đồng tiền dự trữ toàn cầu và là loại tiền tệ được sử dụng trong nhiều giao dịch kinh doanh quốc tế. USD cũng được đảm bảo bằng trữ lượng vàng lớn nhất thế giới. Đồng bạc xanh gần đây đã đạt mức cao nhất trong hai thập kỷ so với các đồng tiền mạnh khác, theo chỉ số sức mạnh USD (DXY). Kỳ vọng Cục Dự trữ Liên bang Hoa Kỳ tăng lãi suất nhanh hơn càng khuyến khích các nhà đầu tư đổ xô vào mua đô.

Brent Donnelly, chủ tịch của Spectra FX Solutions cho biết "với lãi suất cao và giá cổ phiếu giảm, USD có thể là nơi trú ẩn an toàn duy nhất."

Liệu một đồng tiền dự trữ khác có thể thay thế USD?

Tổng thống Vladimir Putin cho biết các nước BRICS - Brazil, Nga, Ấn Độ, Trung Quốc và Nam Phi, đang làm việc để thiết lập đồng tiền dự trữ toàn cầu mới.

Động thái này diễn ra sau khi Nga bị loại khỏi hệ thống tài chính toàn cầu SWIFT do cuộc chiến tại Ukraine, hạn chế khả năng tiếp cận USD. Theo Markets Insider, nếu thành công thì đồng tiền này có thể là lựa chọn hấp hẫn với một số nhóm quốc gia: "Khả năng đồng tiền rổ BRICS có thể thu hút không chỉ các thành viên trong khối mà còn có sức hút với các nhóm quốc gia nằm trong phạm vi ảnh hưởng của họ, bao gồm các quốc gia ở Nam Á và Trung Đông”.

Những tín đồ crypto lại tin rằng tài sản kỹ thuật số cũng có thể thách thức sự thống trị của các loại tiền tệ chính. Một số ngân hàng trung ương đang xem xét công nghệ blockchain cho các đồng tiền kỹ thuật số của toàn quốc gia. Theo báo cáo của City Index, Trung Quốc không công nhận Bitcoin nhưng đang phát triển đồng nhân dân tệ kỹ thuật số.