Thị trường trái phiếu toàn cầu suy thoái chỉ còn là vấn đề thời gian. Vào một buổi sáng đẹp trời, các nhà đầu tư sẽ thức dậy và thấy tất cả các lợi suất tham chiếu đều tăng mạnh, từ 10 đến 20 điểm cơ bản trở lên và không có người mua nào.

Các chỉ báo giá trái phiếu hiện đang nhấp nháy màu đỏ đậm, từ kỳ vọng lạm phát ở mức cao trong một thập kỷ này, cho đến nhu cầ u đấu thầu trái phiếu yếu ớt và những tin đồn về suy giảm thanh khoản. Tuần trước, kỳ vọng lạm phát 5 năm của Hoa Kỳ có lúc chạm mức 3% lần đầu tiên kể từ khi kỳ hạn này được tái khởi động vào năm 2004

Chỉ số Trái phiếu Kho bạc Hoa Kỳ của Bloomberg đang cho thấy mức lỗ hàng năm tồi tệ nhất kể từ năm 2009 và đó mới chỉ là bước khởi đầu. Kỳ vọng lợi suất trái phiếu kho bạc 10 năm lên mức cao nhất là 2%, trái phiếu chính phủ Đức (Bunds) sẽ có hai năm liên tiếp ở mức lãi suất dưới 0% và trái phiếu đồng bảng Anh (Gilts) tiếp tục tăng lãi suất, tiến dần về mức đỉnh năm 2018.

Không thể đổ lỗi cho hoảng loạn thắt chặt chính sách đột ngột (taper tantrum). Khoảng thời gian đáng lẽ phải xảy ra điều đó đã trôi qua nhiều tháng trước và ý định thắt chặt đã được thông báo rõ ràng, và việc bắt đầu giảm tốc độ mua lượng trái phiếu trị giá 120 tỷ đô la hàng tháng vào cuộc họp vào tuần tới gần như chắc chắn.

Thị trường trái phiếu sẽ sụp đổ khi các nhà đầu tư muộn màng nhận ra rằng lạm phát vẫn diễn ra và sẽ không dễ để kiểm soát nếu không thắt chặt các chính sách một cách nghiêm túc.

Mối lo ngại nghiêm trọng không kém bắt nguồn từ thực tế là một phần lớn của đợt lạm phát tăng đột biến gần đây là do cú sốc cung. Việc thắt chặt chính sách thông thường sẽ không giải quyết được các vấn đề về chuỗi cung ứng, khiến các nhà hoạch định chính sách không thể tác động trực tiếp đến giá cả đang tăng.

Nếu tất cả những điều đó nghe có vẻ không thực tế, hoặc chỉ là một kịch bản rủi ro xác suất thấp đơn thuần, hãy xem xét điều này: đặt cược vào việc lãi suất của Ngân hàng Trung ương Anh trong năm tới sẽ tăng lên hơn 100 điểm cơ bản chỉ trong vài tuần. Một trăm điểm cơ bản! Điều này, nói vào đầu tháng Chín, chỉ có thể được coi là một trò đùa .

Các nhà đầu cơ Perma (là nhà đầu tư luôn lạc quan về chiều hướng của thị trường) thường chỉ ra rằng lợi suất đã giảm sau động thái bất ngờ năm 2013. Điều đó đúng, nhưng nó chỉ xảy ra sau khi lợi suất trái phiếu kho bạc kỳ hạn 10 năm tăng khoảng 140 điểm cơ bản trong 4 tháng và mất hơn một năm để giảm trở lại mức trước khi bán tháo trái phiếu. Một động thái tương tự từ mức thấp nhất của tháng 8 sẽ đưa lợi suất của trái phiếu kho bạc lên trên 2.5%.

Sự khác biệt lớn nhất là ở bối cảnh vĩ mô. Năm 2013, tỷ lệ lạm phát của Hoa Kỳ ở mức dưới 2%, nhưng nó đã trên mức 5% trong 5 tháng nay. Chỉ số ISM về giá trả cho đầu vào đang chạm mức chưa từng thấy trong một thập kỷ nay và kỳ vọng lạm phát trong cuộc khảo sát người tiêu dùng của Đại học Michigan là cao nhất kể từ năm 2008.

Các mặt hàng tiêu dùng hàng ngày sắp đắt hơn trong bối cảnh chuỗi cung ứng bị gián đoạn. Có một cuộc khủng hoảng năng lượng sắp xảy ra ở nhiều nền kinh tế phát triển và dầu thô dường như có nhiều khả năng đạt mức 100 đô la hơn là giảm trở lại mức 50 đô la.

Chủ tịch Fed Powell hôm thứ Sáu nói rằng “hiện nay rủi ro rõ ràng là những nút thắt lâu dài và dai dẳng hơn”. Các quan chức Fed khác trước đó đã thừa nhận rằng từ "tạm thời" đã không còn đúng nữa. Và ban bình luận tài chính toàn cầu giờ đây thường nói nhiều hơn về “sai lầm trong chính sách”.

Lãi suất trái phiếu kho bạc hiện gần như tương đương với trước khi xảy ra động thái bất ngờ năm 2013 hoặc thời điểm giao dịch theo kỳ vọng lạm phát năm 2016 sau chiến thắng trong cuộc bầu cử của Trump. Trong cả hai trường hợp, lợi suất cuối cùng đều chạm đỉnh 3%.

Nhà đầu tư đột nhiên thấy mình phải chuẩn bị cho những khoản lỗ lớn có thể xảy ra. Phòng ngừa rủi ro kỳ hạn sẽ chỉ có tác dụng đẩy giá trái phiếu xuống thấp hơn. Đồng đô la sẽ được hưởng lợi từ tác động kép của lợi suất cao hơn của Hoa Kỳ và nhu cầu đầu tư tài sản mang tính trú ẩn.

Các tài sản rủi ro cũng sẽ bị ảnh hưởng bởi sự tàn phá nghiêm trọng của thị trường trái phiếu. Đầu năm nay, khi lợi suất kho bạc kỳ hạn 10 năm kiểm tra mức 1.70%, chỉ số S&P 500 đã giảm khoảng 5% trước khi tiếp tục đà phục hồi. Các nhà đầu tư không nên tin tưởng vào phản ứng vô hại như vậy lần này. Phố Wall đang gần chạm kỷ lục và chỉ số VIX ở mức thấp nhất kể từ khi đại dịch bắt đầu cho thấy rằng các cổ phiếu không được chuẩn bị sẵn sàng cho các chính sách thắt chặt hơn.

Không hẳn tất cả đều bi quan. Các chu kỳ trước cho thấy nền kinh tế thế giới có thể ứng phó với một chi phí đi vay cao hơn. Cổ phiếu thậm chí có thể có lợi nhuận vững chắc hơn như là dấu hiệu của một nền kinh tế khỏe mạnh. Nhưng không thể phủ nhận việc thị trường điều chỉnh lại để lợi suất tăng cao hơn sau nhiều năm giữ ở mức cực thấp sẽ là một bài học đau đớn cho những người chưa sẵn sàng.