Nếu có một điều mà ta phải công nhận Donald Trump thể hiện xuất sắc trên cương vị Tổng thống Mỹ, đó chính là ông đã xoay xở để hoàn thành công việc mà không cần phải được Hạ viện (do đảng Dân chủ kiểm soát) đồng thuận.

Sau khi nhậm chức và ngồi vào chiếc "ghế nóng" của Nhà Trắng, Tổng thống đắc cử Joe Biden sẽ phải đối mặt với vấn đề tương tự. Thượng viện dường như vẫn nằm trong tay đảng Cộng hòa. Sau một cuộc bầu cử đầy tranh cãi, đất nước đang bị chia rẽ sâu sắc. Tuy nhiên, tổng thống là người nắm giữ nhiều đặc quyền. Nếu ông Biden có thể tận dụng chúng, ông sẽ có thể đạt được những mục tiêu quan trọng trong kế hoạch của mình, ngay cả khi Đảng Dân chủ không nắm quyền kiểm soát Quốc hội.

Thứ nhất, ông Biden có quyền lực của chính phủ liên bang trong tay mình. Ông Trump đã tìm đủ mọi cách để điều hành bằng lệnh hành pháp và ông Biden cũng có thể làm như vậy. Ông đã công bố kế hoạch triển khai lực lượng đặc nhiệm đối phó với COVID-19 của mình vào thứ Hai vừa rồi và có khả năng sẽ gia nhập lại Hiệp định khí hậu Paris và Tổ chức Y tế Thế giới, đồng thời bãi bỏ lệnh cấm đi lại từ một số quốc gia theo đạo Hồi.

Ông có thể bắt đầu xử lý hành vi vi phạm nhân quyền, vốn đã trở thành một phần của quá trình nhập cư, bằng cách đảm bảo rằng tất cả trẻ em bị giam giữ tại biên giới Hoa Kỳ - Mexico được đoàn tụ với cha mẹ. Ông cũng có thể đảm bảo rằng bất kỳ chứng nhận liên bang nào được trao cho các công ty đều đi kèm với yêu cầu tiêu chuẩn về lao động, an toàn lao động và môi trường lao động.

Cuộc khủng hoảng COVID-19 là cơ hội đầu tiên để ông Biden có thể bắt đầu cho người Mỹ thấy khẩu hiệu chiến dịch Build Back Better được triển khai trong thực tế. Vẫn còn hàng trăm tỷ USD chưa được chi trong gói kích thích CARES Act, gói đã được thông qua nhằm giúp đất nước đối phó với những ảnh hưởng của đại dịch COVID-19. Số tiền đó sẽ nằm dưới quyền triển khai của ông Biden.

Trong ngắn hạn, một phần tiền sẽ dành cho cái mà ông Biden gọi là “ngành công nghiệp chăm sóc”, củng cố mạng lưới chăm sóc sức khỏe cho nhiều người Mỹ hơn và đảm bảo xét nghiệm COVID-19 nhanh hơn. Nếu mọi trường học, trung tâm mua sắm, rạp hát, nhà hàng, văn phòng hoặc không gian công cộng khác cung cấp dịch vụ xét nghiệm nhanh, điều đó có thể hạn chế thiệt hại về sức khỏe và kinh tế do làn sóng COVID-19 thứ 2 đang bùng phát trở lại trên khắp đất nước.

Chi tiêu cho giáo dục nằm ngay vị trí thứ 2. Một phần tiền thu được có thể dùng để giúp các trường học nâng cấp hệ thống giảng dạy trực tuyến trong khi đại dịch vẫn tiếp diễn hoặc tốt hơn nữa là đảm bảo sức khỏe và sự an toàn của họ trong các trường học. Nghiên cứu cho thấy 90% sinh viên từ gia đình có thu nhập cao thường xuyên đăng nhập vào hệ thống giảng dạy trực tuyến, trong khi con số này với sinh viên từ các gia đình có thu nhập thấp chỉ là 60%. McKinsey ước tính rằng trung bình sinh viên Mỹ sẽ mất từ ​​61,000 đến 82,000 USD thu nhập trong cả cuộc đời từ lượng kiến thức mất đi do gián đoạn việc học trong thời kỳ COVID-19. Con số này còn cao hơn đối với người Mỹ da đen và gốc Tây Ban Nha.

Đầu tư vào y tế công cộng, giáo dục, cơ sở hạ tầng và internet băng thông rộng không phải là những dự án có tỷ suất lợi nhuận cao và thu hút dòng tiền tư nhân. Do đó, dịch vụ và hạ tầng công cần sự hỗ trợ của toàn bộ người dân Mỹ. Việc làm cho người Mỹ hiểu được điều đó sẽ là một phần quan trọng của kế hoạch chuyển hướng khỏi các chính sách "Tân tự do" (Neoliberal - chính sách ủng hộ sự tự do của thị trường với ít sự kiểm soát của chính phủ hoặc chính phủ chi tiêu công rất ít) đã làm trầm trọng thêm tình trạng bất bình đẳng. Đầu tư công sẽ có tác dụng thúc đẩy tổng sản phẩm quốc nội (GDP) và cuối cùng là giảm số nợ công tăng mạnh mà đại dịch (chưa kể đến việc cắt giảm thuế của ông Trump trước đó) đã gây ra.

Cũng có thể có một số đề xuất trùng nhau trong kế hoạch của Đảng Dân chủ và Đảng Cộng hòa trong các lĩnh vực như thương mại và an ninh quốc gia mà ông Biden có thể tận dụng, mặc dù kịch bản này khó xảy ra. Những người theo chủ nghĩa dân tộc về kinh tế như các Thượng nghị sĩ Đảng Cộng hòa Josh Hawley, Marco Rubio và Rob Portman khi họ đã ủng hộ ý tưởng về chiến lược đầu tư quốc gia để giúp Mỹ cạnh tranh với Trung Quốc. Ta có thể tưởng tượng ra viễn cảnh một nhóm lưỡng đảng ủng hộ kế hoạch "Build Back Better" nhằm tập trung tạo ra nền kinh tế "xanh", nếu chương trình này cũng có thể đảm bảo chuỗi cung ứng và tạo ra việc làm tại Mỹ. Đưa một thành viên Đảng Cộng hòa vào vị trí quan trọng trong nội các để biến điều tưởng tượng trên thành sự thật sẽ là bước đi khôn ngoan.

Cải thiện mối quan hệ với châu Âu sẽ là một động thái hợp lý khác. Một trong những lý do mà công nhân khai thác than hoặc công nhân luyện thép có thể đã bỏ phiếu cho ông Trump thay vì ông Biden là trong khi các công việc trong ngành công nghệ xanh lương chỉ cao hơn một chút so với mức lương trung bình của người Mỹ, thì một số công việc về nhiên liệu hóa thạch trả cao hơn 40% so với mức này. Điều đó thật trớ trêu vì nhiều công ty hàng đầu trong lĩnh vực công nghệ sạch là các công ty châu Âu. Họ có xu hướng nói về tác động xã hội của doanh nghiệp ở trong nước, nhưng thường không quan tâm đến vấn đề này khi đầu tư ra nước ngoài.

Khi vaccine COVID-19 sẵn sàng được triển khai, điều đầu tiên Tổng thống Biden nên làm là củng cố lại mối quan hệ đối ngoại với châu Âu, để các quan chức Mỹ và EU có thể thiết lập các quy tắc chung về thương mại, lao động và các tiêu chuẩn môi trường, thuế và nền kinh tế kỹ thuật số. Tạo ra một liên minh xuyên Đại Tây Dương xung quanh công nghệ sạch và tạo ra việc làm tốt từ những gói kích thích "xanh" sẽ là yếu tố quan trọng để tái cân bằng tỷ lệ vốn và lao động.

Việc cải thiện quan hệ với các đồng minh ở châu Âu và các nơi khác vào lúc này là việc đơn giản nhưng sẽ đem lại nhiều lợi ích cho nước Mỹ. Họ sẽ đi từ thiết lập các tiêu chuẩn chung về thuế kỹ thuật số và mạng 5G, đưa ra thỏa thuận quyền riêng tư mới giữa Mỹ - EU, cho đến việc đưa ra một cách tiếp cận chung để đối phó với chủ nghĩa tư bản nhà nước tại Trung Quốc, cùng hợp tác để kiềm chế quyền lực của Big Tech (4 công ty công nghệ lớn nhất thế giới - GAAF) và thảo luận lại chính sách cạnh tranh.

Ngoại giao là một lĩnh vực mà ông Biden có thể tỏa sáng rực rỡ. Và ông cũng sẽ không cần sự ủng hộ của Đảng Cộng hòa với mảng này.