Liệu 2024 có thể là một năm không giống bất kỳ năm nào trong lịch sử kinh tế thời hậu chiến của Mỹ? Chưa bao giờ kể từ năm 1945, lạm phát hàng năm, được đo bằng chỉ số giá tiêu dùng, lại giảm từ trên 5% xuống dưới 3% mà không xảy ra suy thoái tại thời điểm sụt giảm hoặc trong vòng 18 tháng tiếp theo.

Tuy nhiên, các nhà dự báo chuyên nghiệp được Cục Dự trữ Liên bang Chi nhánh tại Philadelphia khảo sát cho rằng vào cuối năm 2024, lạm phát hàng năm sẽ ở mức 2.5%, trong khi GDP thực tế sẽ tăng 1.7% trong suốt cả năm - gần như phù hợp với xu hướng dài hạn của nó. Thị trường tài chính đang vui mừng trước viễn cảnh “hạ cánh nhẹ nhàng” như vậy.

Fed đã chống lạm phát bằng cách tăng lãi suất kể từ tháng 3/2022. Việc thắt chặt tiền tệ thường gây ra suy thoái vì việc giảm lạm phát của một nền kinh tế cũng giống như việc làm xì hơi một quả bóng bay: Ta khó có thể thực hiện một cách nhẹ nhàng. Đã có những trường hợp việc tăng lãi suất không dẫn đến suy thoái, chẳng hạn như giai đoạn giữa những năm 1980 và cuối những năm 1990 (và những thời điểm khác khi các sự kiện, chẳng hạn như đại dịch Covid-19, xen kẽ). Nhưng trong những trường hợp đó, lạm phát đã không đạt đến mức như năm 2022. Việc Fed tăng lãi suất quá nhanh vào năm 2022 và 2023 có thể khiến việc hạ cánh nhẹ nhàng trở nên đặc biệt hơn.

Khi nào thì ta có thể thấy rõ là nền kinh tế đã hạ cánh? Dữ liệu lạm phát được điều chỉnh ít hơn so với các dữ liệu kinh tế khác, vì vậy việc Fed đạt được mục tiêu có thể sẽ xảy ra. Do hiếm khi lạm phát ở mức chính xác 2%, sẽ là công bằng khi tuyên bố mục tiêu đã đạt được nếu cả lạm phát danh nghĩa hàng năm và lạm phát cơ bản hàng năm, loại trừ giá thực phẩm và năng lượng biến động, giảm xuống dưới 2.5% so với chỉ số giá ưu đãi của Fed, tăng chậm hơn một chút so với cpi.

Trong ba tháng qua, giá cơ bản của Mỹ đã tăng với tốc độ hàng năm chỉ 2.2%. Nếu điều đó tiếp tục, thước đo hàng năm sẽ giảm xuống dưới 2.5% trong tháng Hai. Chẳng hạn, nếu giá dầu tăng vọt, lạm phát danh nghĩa có thể cũng đạt được mục tiêu.

Một tiêu chí khác để ta có thể hạ cánh nhẹ nhàng – tránh khỏi tình trạng suy thoái – thì lại khó có thể đánh giá hơn. Suy thoái có xu hướng chỉ được tuyên bố rất lâu sau khi chúng xảy ra. Trước đây, chỉ báo thời gian thực đáng tin cậy nhất cho thấy suy thoái đang bắt đầu là “quy tắc Sahm”. Quy tắc được kích hoạt khi tỷ lệ thất nghiệp trung bình động trong ba tháng tăng 0.5 điểm phần trăm so với mức thấp của năm trước. Quy tắc này đã xác định mọi cuộc suy thoái của Mỹ kể từ năm 1960 mà không có kết quả dương tính giả nào. Tỷ lệ thất nghiệp ngày nay tăng 0.3 điểm phần trăm so với mức thấp giữa năm 2023.

Quy tắc Sahm có thể bị phá vỡ lần này khi thị trường lao động đã đặc biệt thắt chặt kể từ đại dịch. Việc tỷ lệ thất nghiệp tăng nhẹ là điều tự nhiên. Claudia Sahm, người phát minh ra quy tắc này, đã cảnh báo rằng nó bị bóp méo bởi sự quay trở lại của lực lượng lao động đã rời đi trong thời kỳ đại dịch, một điều đã đẩy tỷ lệ thất nghiệp tăng cao ngay cả khi không có đợt sa thải.

Nhưng trong trường hợp đó, quy tắc này vẫn sẽ tính đến một đợt suy thoái, mà sẽ đưa ra dự báo không chính xác về cuộc suy thoái. Nếu Fed đạt được mục tiêu lạm phát mà không kích hoạt quy tắc Sahm, việc tuyên bố hạ cánh sẽ trở nên an toàn hơn.

Tuy nhiên, tình trạng suy thoái sẽ không dừng lại. Vào đầu những năm 1950 và đầu những năm 1970, các cuộc suy thoái xảy ra gần một năm rưỡi sau khi lạm phát giảm. Các nhà hoạch định chính sách cũng chưa hoàn thành việc điều chỉnh các biện pháp kiểm soát. Tại cuộc họp tháng 12/2023, Fed đã báo hiệu rằng họ dự kiến sẽ cắt giảm lãi suất 3/4 điểm phần trăm vào năm 2024.

Fed muốn nới lỏng chính sách tiền tệ một phần vì họ tin rằng điểm dừng tự nhiên của lãi suất thấp hơn mức hiện tại. Nếu Fed sai, việc cắt giảm lãi suất sẽ đóng vai trò như một biện pháp kích thích quá mức và lạm phát sẽ tăng tốc trở lại. Chính sách tài khóa vẫn xem xét bối cảnh khủng hoảng, do thâm hụt cơ bản rất lớn của Mỹ, lên tới 7.5% GDP trong năm tài chính 2023. Việc cắt giảm mạnh có thể ảnh hướng tiêu cực lên thị trường tài chính.

Ảnh: The Economist

Lý do cần thận trọng khác là cuộc thảo luận về việc hạ cánh mềm thường xảy ra ngay trước khi suy thoái kinh tế xảy ra (Xem biểu đồ), trong chu kỳ kinh doanh bình thường. Khi các nhà dự báo đại dịch đã đưa ra những nhận định kém chất lượng, họ đã đánh giá thấp mức tăng trưởng và cho đến gần đây là để xảy ra lạm phát. Việc họ nghĩ rằng một cuộc hạ cánh mềm sắp diễn ra có thể là một tin tốt. Nhưng đừng vội tin vào những gì họ bình luận, hãy chờ xem điều gì sắp xảy đến.