Thị trường trái phiếu kho bạc Mỹ đang trở thành “người gác cổng” quan trọng nhất trong cuộc chiến kinh tế do Tổng thống Donald Trump phát động. Trong khi các phe phái chính trị đều tỏ ra yếu thế và các doanh nghiệp cũng giữ thái độ thận trọng, thì chính diễn biến trên thị trường trái phiếu đã buộc Trump phải suy nghĩ lại. Ông rất e ngại khi lợi suất tăng cao, bởi điều đó sẽ làm tăng gánh nặng tài chính cho chính phủ và gây áp lực lên nền kinh tế. Thực tế đã chứng minh điều này qua hai lần thị trường trái phiếu Mỹ lao dốc kèm theo sự suy yếu của đồng USD, khiến các nhà đầu tư nước ngoài đòi hỏi mức lãi suất cao hơn để bù đắp rủi ro.

Lần đầu tiên vào tháng 4, khi Trump tạm ngừng cuộc chiến thương mại toàn cầu, thị trường lập tức ổn định trở lại. Nhưng khi ông tái khởi động cuộc chiến thuế quan với châu Âu và đe dọa áp thuế lên iPhone, thị trường lại rung chuyển và chỉ lắng xuống sau cuộc điện thoại can thiệp của Chủ tịch Ủy ban châu Âu. Những diễn biến này cho thấy sức mạnh của thị trường trái phiếu trong việc ảnh hưởng và kiềm chế các chính sách kinh tế bất ổn, đồng thời phản ánh mối lo ngại ngày càng tăng về chi phí nợ công và niềm tin vào đồng USD.

Nợ công Mỹ đang ở mức cao chưa từng thấy kể từ sau Thế chiến thứ hai, đạt khoảng 123% so với tổng sản phẩm quốc nội (GDP). Đây là hệ quả của nhiều đời tổng thống liên tiếp thực hiện các chính sách tài chính không cân đối. Trong khi tổng thống Bill Clinton từng thành công trong việc cân bằng ngân sách, các nhà lãnh đạo kế tiếp lại để thâm hụt ngân sách ngày càng lớn. Đặc biệt, George W. Bush và Donald Trump đã đưa ra các đợt cắt giảm thuế lớn mà không có kế hoạch tài chính rõ ràng để bù đắp, khiến nợ công tăng vọt. Tổng thống Joe Biden cũng góp phần làm gia tăng nợ khi chi tiêu chính phủ tăng mà không đồng thời tăng thuế để cân đối ngân sách. Những chính sách này đang đặt gánh nặng tài chính ngày càng lớn lên vai nước Mỹ, tạo ra nhiều áp lực cho nền kinh tế trong tương lai.

Trước đại dịch Covid-19, thị trường trái phiếu Mỹ vẫn khá yên tâm nhờ lãi suất gần bằng 0 và nền kinh tế tăng trưởng đủ mạnh để chi trả nợ công. Tuy nhiên, đại dịch đã kết thúc kỷ nguyên tiền rẻ và làm tăng áp lực lên chi phí vay mượn của chính phủ. Lãi suất bắt đầu tăng, khiến việc vay vốn trở nên đắt đỏ hơn bao giờ hết. Bên cạnh đó, dự luật chi tiêu “to đẹp” vừa được Hạ viện Mỹ thông qua dự kiến sẽ làm tăng thêm hơn 3,000 tỷ USD nợ công trong thập kỷ tới. Dù có các khoản cắt giảm chi tiêu trong dự luật, nhưng chúng bị đánh giá là chưa đủ và còn gây ra những hậu quả xã hội nghiêm trọng. Tình trạng này đang khiến thị trường trái phiếu bắt đầu cảnh báo về rủi ro tài chính ngày càng lớn của Mỹ.

Tâm lý bất ổn và cách hành xử thất thường của Tổng thống Donald Trump trong nhiệm kỳ thứ hai đang khiến thị trường tài chính Mỹ ngày càng lo ngại. Tác động này được phản chiếu rõ nét qua ví dụ của Liz Truss, cựu Thủ tướng Anh, người từng gây chấn động thị trường trái phiếu Anh với các chính sách cắt giảm thuế thiếu thực tế và không có nguồn tài chính bù đắp. Thị trường trái phiếu Anh đã từ chối tin tưởng vào kế hoạch của bà, khiến giá trái phiếu giảm mạnh và lãi suất vay tăng vọt. Hiệu ứng này cũng tạo ra sự thận trọng lớn trong giới chính trị gia Anh. Cụm từ “phí ngu” đã được dùng để mô tả mức lợi suất cao hơn mà nhà đầu tư đòi hỏi khi nghi ngờ về sự minh bạch và khả năng chi trả nợ của chính phủ. Giờ đây, tâm lý nghi ngại này đang lan rộng sang thị trường trái phiếu Mỹ khi Trump tiếp tục thể hiện phong cách điều hành không ổn định, làm gia tăng rủi ro tài chính cho quốc gia.

Trong một bài viết trên Washington Post, cựu Thủ tướng Anh Liz Truss cho rằng “giới tinh hoa kinh tế toàn cầu” đang gây áp lực lên thị trường tài chính và khiến các chính sách của bà thất bại. Tuy nhiên, thị trường trái phiếu Mỹ không phải là sân chơi của một nhóm quyền lực hay âm mưu nào, mà là kết quả của sự tương tác phức tạp giữa nhiều chủ thể như ngân hàng trung ương, quỹ hưu trí, quỹ bảo hiểm, các quỹ tài sản quốc gia và hàng triệu nhà đầu tư cá nhân. Tất cả đều tìm kiếm những kênh đầu tư an toàn trong bối cảnh kinh tế đầy biến động. Sự hoài nghi kiểu như của Truss đang dần lan rộng và ảnh hưởng đến thị trường trái phiếu Mỹ, khiến giá trái phiếu biến động mạnh và phản ánh nỗi lo ngại ngày càng lớn về rủi ro tài chính.

Dù có nhiều cảnh báo rằng nước Mỹ đang tiến gần đến bờ vực vỡ nợ, nhưng thực tế, một vụ vỡ nợ chính thức chỉ xảy ra nếu chính phủ hoặc Quốc hội tự quyết định không nâng trần nợ công, nghĩa là không cho phép vay thêm tiền để trả các khoản nợ hiện tại. Tuy nhiên, đây sẽ là một hành động cực kỳ hiếm hoi và gây tổn hại lớn, ngay cả trong bối cảnh chính trị hỗn loạn hiện nay ở Washington. Một số cố vấn của Tổng thống Trump còn đề xuất áp thuế lên các chủ nợ nước ngoài nắm giữ trái phiếu Mỹ nhằm hạ giá đồng USD, giúp hàng xuất khẩu Mỹ trở nên cạnh tranh hơn. Tuy nhiên, chính sách này cũng đồng nghĩa với việc phá vỡ niềm tin của các nhà đầu tư và có thể dẫn đến một cuộc khủng hoảng tài chính nghiêm trọng. Vì vậy, dù rủi ro luôn hiện hữu, vỡ nợ Mỹ vẫn là một lựa chọn cực đoan mà các nhà lãnh đạo sẽ rất cân nhắc trước khi quyết định.

Cuộc chiến không ổn định của Tổng thống Trump với các quy tắc kinh tế truyền thống nhiều khả năng sẽ còn tiếp diễn, khiến thị trường tài chính luôn trong trạng thái lo lắng pha lẫn hy vọng. Mỗi lần Trump tạm hoãn các chính sách gây căng thẳng như áp thuế hay giữ nguyên Chủ tịch Fed, thị trường lại phản ứng tích cực như được giải tỏa. Ngay cả những lực lượng thị trường không có cảm xúc cũng coi những hành động tự gây tổn hại của ông là điều bất thường, giống như những sai lầm của Tổng thống Herbert Hoover trong thời kỳ Đại Suy thoái. Trong khi vẫn tin vào cắt giảm thuế như các tổng thống Cộng hòa trước, Trump lại tạo ra sự hoài nghi về niềm tin vào khả năng vay mượn của Mỹ, đồng thời mở rộng những lĩnh vực rủi ro như tiền điện tử và trí tuệ nhân tạo. Dù đồng USD chưa bị đe dọa trực tiếp, nguy cơ xảy ra một cuộc khủng hoảng tài chính toàn cầu là điều không thể xem nhẹ.