Vậy các nhà đầu tư nên làm gì khi sinh viên đại học bắt đầu quảng bá cho các Công ty Mua bán Sáp nhập Đặc thù (special purpose acquisition companies, hay Spacs)? Tuần này, sinh viên Đại học Pennsylvania đã thành lập một câu lạc bộ gọi là "Penn Spac" để chào mừng những phương tiện tài chính mới này. Được gọi là công ty tay không bắt giặc, Spacs huy động tiền từ các nhà đầu tư, thông qua chào bán công chúng, sau đó sáp nhập với một công ty tư nhân, về bản chất là đưa nó ra công chúng trong khi vẫn tránh được phương thức chào bán công khai lần đầu (IPO) truyền thống.

Đối với sinh viên, đây có lẽ là một bước đi thông minh - ít nhất là nếu họ muốn tìm việc thực tập tại các công ty tài chính đang thu lợi nhuận từ xu hướng này. Tuy nhiên, đối với những người khác, đó là một dấu hiệu đáng lo ngại.

Các số liệu thống kê hiện tại về Spacs thật đáng kinh ngạc: cho đến nay đã có 133 Spac được bán tại Mỹ, thu về 51.1 tỷ đô la, gần gấp 4 lần doanh số của năm ngoái. Theo Spac Research, thêm 67 Spac nữa đang chờ đợi.

Danh sách những người quản lý Spac đang tăng nhanh đến mức giờ đây bao gồm Billy Beane, giám đốc điều hành bóng chày của Mỹ, người do Brad Pitt thủ vai trong phim Moneyball và Paul Ryan, cựu Chủ tịch Hạ viện Hoa Kỳ.

Trong khi đó, Sở giao dịch chứng khoán London đang vào cuộc, khám phá cách Spacs thâm nhập vào Vương quốc Anh, và một quỹ được gọi đùa là “Spac of Spacs” vừa mới xuất hiện. Easterly Alternatives đang gây quỹ 100 triệu đô la để đầu tư vào tối đa 15 Spacs khác. Bất cứ ai lớn hơn một sinh viên đại học cũng có thể thấy điểm tương đồng của đợt bùng nổ tín dụng gần nhất. Vào thời điểm đó, nghĩa vụ nợ có tài sản đảm bảo, được hỗ trợ bởi các khoản vay, đã trở nên nóng bỏng đến mức các nhà tài chính bắt đầu tạo ra các CDO được đảm bảo bởi các chuỗi CDO, được gọi là CDO bình phương.

Trước khi tất cả kết thúc trong cuộc khủng hoảng tài chính năm 2008, một số nhà tài phiệt đã thậm chí tung ra CDO lập phương. Nếu một Spac bình phương trở thành hiện thực, hãy ghi nhớ điều đó.

Không thể tránh khỏi, sự hưng phấn này cũng gây ra tổn thất cho các nhà đầu tư. Nikola, nhà sản xuất xe tải điện đã sáp nhập với Spac và hiện đang bị giới chức Mỹ điều tra, là một trường hợp điển hình. Một phân tích của Financial Times vào tháng 8 cho thấy rằng phần lớn các Spac được tạo ra từ năm 2015 đến 2019 đang giao dịch dưới giá niêm yết Spac tiêu chuẩn 10 đô la.

Vậy có phải là bong bóng sắp nổ không? Đừng đặt cược vào điều đó sẽ sớm xảy ra Hiện có ít nhất ba yếu tố thúc đẩy sự nhiệt tình của nhà đầu tư đối với Spacs - và tất cả đều có thể tốn tại trong một thời gian.

Một trong những điều này là hiển nhiên: các nhà quản lý tài sản đang ngồi trên hàng núi tiền mặt mà họ cần đầu tư - và lo sợ rằng họ không thể tìm thấy lợi nhuận tương xứng khi Cục Dự trữ Liên bang Hoa Kỳ đã báo hiệu rằng lãi suất sẽ ở mức đáy cho đến hết năm 2023.

Các nhà tài chính thông minh cũng đã nhận ra rằng lộ trình đưa Spac đến niêm yết công khai là “hiệu quả” hơn - có nghĩa là, sinh lợi cho họ - so với IPO truyền thống, do các quy tắc lỏng xung quanh việc niêm yết này.

Việc sáp nhập Spac cho phép một công ty nhanh chóng trở thành công ty đại chúng. Phương pháp này đôi khi có thể cho phép những người sáng lập hoặc nhà tài trợ bán nhiều cổ phần của họ nhanh hơn so với IPO, có thể bao gồm thời gian phong tỏa. Một thỏa thuận Spac có thể đặc biệt hấp dẫn đối với một công ty đang gặp khó khăn không muốn tiết lộ lợi nhuận. Spac nhấn mạnh hơn vào doanh thu giả định trong tương lai, trong khi bản cáo bạch IPO yêu cầu báo cáo tài chính trong quá khứ đã được kiểm toán.

Cuối cùng, sự sẵn có của nguồn vốn đại chúng so với tư nhân đang thay đổi. Trong thập kỷ trước, rất nhiều tiền đổ vào các công ty private đến mức nó tạo ra một số lượng lớn các công ty private trị giá hàng tỷ đô la, từng được gọi là “kỳ lân”. Giờ đây, quỹ private và những người chơi đầu tư mạo hiểm đằng sau số tiền đó, cùng với các giám đốc điều hành công ty, cũng muốn khai thác thị trường đại chúng.

Sẽ thật tuyệt nếu nghĩ rằng điều này phản ánh niềm đam mê mới bắt đầu đối với chủ nghĩa tư bản dân chủ và các nhà đầu tư bán lẻ. Tôi cho rằng một lời giải thích đúng hơn sẽ là các nhà tài chính và người sáng lập đang lo lắng rằng thị trường bùng nổ hiện tại sẽ mất đi.

Điều đó không có nghĩa là Spacs sẽ sụp đổ vào ngày mai. Nhưng nếu cuối cùng nó sụp đổ, một số nhà đầu tư sẽ bị tổn thương - mặc dù rất may là có thể có ít tác động hệ thống hơn so với CDO. Các thành viên của câu lạc bộ Penn Spac nên đọc sách lịch sử song song với sách hướng dẫn kỹ thuật tài chính và nhớ điều này: dòng tiền thông minh làm rất “tốt” việc chuyển rủi ro cho các nhà đầu tư chính thống khi nó muốn thoát trạng thái. Xét trên khía cạnh này, Spac không phải là quá mới.